Trong nhiếp ảnh, khẩu độ là một trong những yếu tố quan trọng quyết định chất lượng và cảm xúc của bức ảnh. Khẩu độ là gì? Có tác dụng gì trong chụp ảnh ? Làm sao để chọn khẩu độ hợp lý ?. Hãy cùng SonyPro tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây để giúp bạn nâng tầm kỹ năng chụp ảnh.
Khẩu độ là gì?
Khẩu độ trong nhiếp ảnh là độ mở của ống kính cho phép ánh sáng đi qua và tới cảm biến (hoặc phim) của máy ảnh. Nói cách khác, đó là “cửa sổ” trong ống kính có thể thu hẹp hoặc mở rộng nhờ các lá khẩu, từ đó kiểm soát lượng ánh sáng đi vào. Cơ chế này giống như cách mống mắt trong mắt người điều chỉnh kích thước đồng tử để thích nghi với môi trường sáng tối. Khẩu độ không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến độ sáng tối của bức ảnh mà còn quyết định độ sâu trường ảnh, giúp bạn tạo nên hậu cảnh mờ ảo trong ảnh chân dung hoặc giữ mọi chi tiết rõ nét từ tiền cảnh đến đường chân trời trong ảnh phong cảnh.
Khẩu độ được đo như thế nào?
Khẩu độ được đo bằng số f (f-stop), đây là tỷ lệ giữa độ dài tiêu cự của ống kính và đường kính khẩu độ hiệu dụng. Công thức là:
f-stop = Tiêu cự ống kính/Đường kính khẩu độ hiệu dụng
Ví dụ: với ống kính 200mm có khẩu độ mở 50mm, ta có f/4 (200 ÷ 50 = 4). Nếu cùng khẩu độ f/4 nhưng ở ống kính 100mm, đường kính mở chỉ cần 25mm. Như vậy, f-stop không phải là giá trị tuyệt đối của độ mở, mà là một tỷ lệ phản ánh mối quan hệ giữa độ dài tiêu cự và kích thước lỗ mở. Chính nhờ cách đo này mà khẩu độ có thể được so sánh thống nhất trên các ống kính khác nhau.
Tham khảo thêm các sản phẩm ông kính chính hãng tại logico : https://logico.com.vn/ong-kinh-pc42
Khẩu độ có tác dụng gì trong chụp ảnh?
Khẩu độ là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong nhiếp ảnh, bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến cả độ phơi sáng và độ sâu trường ảnh, hai thành phần quyết định chất lượng cũng như cảm xúc của bức ảnh.
Khẩu độ và độ phơi sáng
Độ phơi sáng chính là mức độ sáng tối trong ảnh, và khẩu độ đóng vai trò như cửa ngõ để ánh sáng đi vào cảm biến máy ảnh. Khi bạn mở khẩu độ lớn (tức số f nhỏ, ví dụ f/1.8), nhiều ánh sáng sẽ đi qua ống kính hơn, khiến bức ảnh sáng rõ hơn, điều này đặc biệt hữu ích khi chụp trong điều kiện ánh sáng yếu như buổi tối hoặc trong nhà. Ngược lại, khi khẩu độ nhỏ (số f lớn, ví dụ f/16), lượng ánh sáng đi vào ít hơn, bức ảnh sẽ tối hơn. Việc điều chỉnh khẩu độ kết hợp với tốc độ màn trập và ISO giúp bạn kiểm soát độ phơi sáng một cách chính xác, tránh tình trạng ảnh quá sáng (cháy sáng) hoặc quá tối.
Khẩu độ và độ sâu trường ảnh
Ngoài ảnh hưởng đến ánh sáng, khẩu độ còn quyết định độ sâu trường ảnh, tức vùng ảnh rõ nét từ tiền cảnh đến hậu cảnh. Khẩu độ lớn (f/1.4, f/2.8…) tạo ra độ sâu trường ảnh nông, khiến hậu cảnh mờ đi và làm nổi bật chủ thể. Đây là kỹ thuật phổ biến trong chụp chân dung, giúp bức ảnh có cảm giác chuyên nghiệp và tập trung hơn. Ngược lại, khẩu độ nhỏ (f/11, f/16…) tạo ra độ sâu trường ảnh rộng, giúp cả tiền cảnh và hậu cảnh đều sắc nét. Đây là lựa chọn lý tưởng khi chụp phong cảnh, kiến trúc hoặc những bức ảnh cần chi tiết rõ ràng trên toàn khung hình.
Có thể nói, khẩu độ chính là chìa khóa để nhiếp ảnh gia truyền tải thông điệp qua hình ảnh. Một bức ảnh chân dung lung linh với hậu cảnh mờ ảo hay một khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ với từng chi tiết rõ ràng đều được quyết định bởi cách bạn lựa chọn khẩu độ. Hiểu rõ và làm chủ khẩu độ sẽ giúp bạn sáng tạo linh hoạt hơn, biến mọi khung hình trở thành tác phẩm nghệ thuật.
Cách chọn khẩu độ hợp lý
Khẩu độ là yếu tố then chốt trong việc quyết định ánh sáng, độ nét và cảm xúc mà bức ảnh mang lại. Để chọn được khẩu độ phù hợp, người chụp cần cân nhắc nhiều yếu tố khác nhau, từ điều kiện môi trường, chủ thể cho đến đặc điểm của ống kính. Dưới đây là những điểm quan trọng cần xem xét:
Độ sâu trường ảnh
Khẩu độ ảnh hưởng trực tiếp đến độ sâu trường ảnh, tức vùng rõ nét từ trước ra sau trong khung hình. Với khẩu độ rộng (số f nhỏ, như f/1.4 – f/4), độ sâu trường ảnh nông, hậu cảnh mờ ảo, rất thích hợp khi muốn làm nổi bật chủ thể trong ảnh chân dung hoặc các chi tiết riêng biệt. Ngược lại, khẩu độ nhỏ (số f lớn, như f/11 – f/22) tạo ra độ sâu trường ảnh lớn, giúp toàn bộ khung hình, từ tiền cảnh đến hậu cảnh đều rõ nét. Đây là lựa chọn lý tưởng cho ảnh phong cảnh, kiến trúc hoặc ảnh nhóm cần sự sắc nét đồng đều.
Điều kiện ánh sáng
Khẩu độ cũng đóng vai trò như “cửa ngõ ánh sáng” đi vào máy ảnh. Trong môi trường ánh sáng mạnh (ngoài trời nắng gắt, ban ngày), nên sử dụng khẩu độ nhỏ để tránh tình trạng ảnh bị dư sáng. Ngược lại, trong điều kiện ánh sáng yếu (ban đêm, trong nhà), cần mở khẩu độ lớn để thu được nhiều ánh sáng hơn, hạn chế hiện tượng ảnh tối hoặc nhiễu khi tăng ISO. Nguyên tắc này tương tự như cách đồng tử mắt người tự động giãn to trong bóng tối và co lại khi gặp ánh sáng chói.
Đặc điểm của ống kính
Mỗi ống kính có giới hạn khẩu độ riêng, từ khẩu độ lớn nhất đến nhỏ nhất. Trên thực tế, hình ảnh sắc nét nhất thường đạt được khi sử dụng ở khoảng khẩu độ trung bình (ví dụ f/5.6 – f/8), thay vì cực đại hay cực tiểu. Đây được xem là “điểm ngọt” (sweet spot) của nhiều ống kính, giúp giảm thiểu hiện tượng viền mờ, quang sai hoặc giảm độ nét ở rìa ảnh. Việc nắm rõ đặc tính khẩu độ tối ưu của ống kính sẽ giúp bạn tận dụng tốt nhất chất lượng quang học.
Chủ thể và mục đích chụp
Lựa chọn khẩu độ cũng phụ thuộc vào chủ đề nhiếp ảnh. Nếu chụp chân dung, khẩu độ lớn (f/1.8 – f/2.8) sẽ tạo hiệu ứng bokeh mịn, làm nổi bật chủ thể với hậu cảnh mờ ảo đầy nghệ thuật. Ngược lại, với ảnh phong cảnh hoặc kiến trúc, khẩu độ nhỏ (f/8 – f/11) sẽ giúp duy trì độ sắc nét toàn cảnh. Còn với ảnh đời thường hoặc sự kiện, người chụp thường linh hoạt điều chỉnh khẩu độ để cân bằng giữa việc làm nổi bật chủ thể và giữ đủ chi tiết trong khung hình.
Kỹ năng và trải nghiệm
Không có quy tắc một khẩu độ cho mọi trường hợp. Mỗi tình huống đòi hỏi sự linh hoạt và khả năng đánh giá của người chụp. Việc luyện tập thường xuyên, thử nghiệm nhiều cài đặt khác nhau sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn khẩu độ nào phù hợp cho từng bối cảnh. Đây cũng là cách các nhiếp ảnh gia nâng cao kỹ năng và phát triển phong cách cá nhân của mình.
Vì vậy, chọn khẩu độ hợp lý là sự kết hợp của kỹ thuật và nghệ thuật. Khi hiểu rõ tác động của khẩu độ đến ánh sáng, độ sâu trường ảnh, cũng như nắm bắt đặc điểm của ống kính và chủ thể, bạn sẽ chủ động hơn trong việc kiểm soát hình ảnh, tạo ra những bức ảnh vừa ý và đầy cảm xúc.
Trên đây là những kiến thức cơ bản về khẩu độ và cách chọn khẩu độ phù hợp trong từng tình huống chụp ảnh. Hy vọng những thông tin này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vai trò quan trọng của khẩu độ, từ đó chủ động kiểm soát ánh sáng, độ sâu trường ảnh và tạo nên những bức ảnh giàu cảm xúc.
